جراحی آب مروارید

جراحی کاتاراکت در حال حاضر یکی از شایع‌ترین و موفقیت آمیزترین عمل‌های جراحی است که در حیطه پزشکی به انجام می‌رسد. در جراحی کاتاراکت عدسی طبیعی چشم بیمار که دچار کدورت شده است با یک عدسی مصنوعی شفاف تعویض می‌گردد. تکنیکی که امروزه به طور معمول برای جراحی کاتاراکت مورد استفاده قرار می‌گیرد تکنیک «فیکو امولسیفیکاسیون» است. در این تکنیک از امواج اولتراسوند برای خرد کردن عدسی استفاده می‌شود. وسیله‌ای که برای خرد کردن عدسی در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد ضخامت کمی دارد و از طریق یک برش حدوداً ۳ میلی متر وارد چشم می‌شود. از آنجا که این برش بسیار کوچک می‌باشد معمولاً نیازی به بخیه ندارد و خود به خودترمیم می‌شود. پس از خارج کردن عدسی کدر شده، یک عدسی مصنوعی شفاف تا شده، از طریق همان برش کوچک وارد چشم می‌شود. در داخل چشم تای عدسی باز می‌شود و عدسی در محل مناسب در داخل چشم ثابت می‌شود. این عمل به طور معمول حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و با بی حسی موضعی قابل انجام است.

جراحی خارج کپسولی

در مواردی که کاتاراکت بیش از حد رسیده باشد ممکن است نتوان عدسی سفت شده را با امواج اولتراسوند خرد کرد. در این حالت ممکن است جراح ناچار شود از تکنیک جراحی کاتاراکت به روش «خارج کپسولی» استفاده کند. در این روش عدسی کدر شده به صورت درسته از کپسول خود خارج شده، از چشم بیرون آورده می‌شود. برای این روش لازم است از برش‌های بزرگتر (بین ۶ تا ۱۰ میلی متر) استفاده کرد و لازم است محل برش نیز با بخیه‌های ظریف‌ترمیم گردد. از این رو دوره نقاهت بیماران کمی طولانی‌تر از روش فیکوامولسیفیکاسیون است.

در بچه‌ها و در موارد خاص (مثلاً کاتاراکت های ناشی از ضربه)، ممکن است جراحی کاتاراکت به روش دیگری که «لنزکتومی» نام دارد انجام گیرد.

تکنیک جراحی آب مروارید

به‌طور کلی عمل آب‌مروارید شامل خارج کردن عدسی کدر شده و در اغلب موارد کار گذاشتن لنز مصنوعی داخل چشمی به جای عدسی طبیعی چشم است. با این وجود در بعضی شرایط نادر ممکن است لنزی داخل چشم کارگذاشته نشود.
متداول‌ترین برش ایجاد شده برای انجام این عمل، یک برش ۳ میلی‌متری، یعنی برشی کمتر از ۱.۳ سانتی‌متر است. این برش به دلیل کوچک بودن احتیاجی به بخیه و ترمیم ندارد و پس از عمل خود به خود بهبود می‌یابد.
جراح سپس یک دریچه دایره‌ای در کپسول عدسی- غشای بسیار نازکی که عدسی را می‌پوشاند- ایجاد کرده که این فرآیند capsulorhexis نامیده می‌شود که این عمل به دقت بسیار زیادی نیاز دارد زیرا ضخامت کپسول عدسی چهار هزارمیلی متر است.
در روش Phacoemulsification از امواج اولترا سونیک (مافوق صوت) برای شکستن عدسی به ذرات ریزتر استفاده می‌شود. این ذرات سپس با کمک یک لوله مکشی بیرون آورده می‌شوند. قسمت خلفی (عقبی) کپسول عدسی دست‌نخورده در جای خود باقی می‌ماند تا عدسی مصنوعی بر روی آن کار گذاشته شود.
روش Extracapsular cataract extraction زمانی به کار می‌رود که عدسی بسیار سفت شده باشد و امواج به کار رفته در Phacoemulsification قادر به شکستن آن به ذرات ریزتر نباشند. در این روش برشی در حدود ۱۰ میلی‌متر در چشم ایجاد می‌شود و هسته عدسی به صورت یک تکه خارج شده و برش ایجاد شده نیاز به بخیه دارد.

عمل فیکو عدسی داخل چشمی

در عمل فیکو عدسی داخل چشمی به صورت تاشو بوده و از طریق منفذ کوچک ایجاد شده به داخل چشم فرستاده می‌شود. این عدسی در مجاورت کپسول خلفی باز شده و اندازه اپتیک آن به ۶ میلی‌متر می‌رسد و به وسیله بازوهای کناری که به آنها haptic گفته می‌شود در داخل کپسول، محکم قرار می‌گیرد. معمولاً برای ثابت نگاه داشتن عدسی‌ها در داخل چشم احتیاجی به بخیه وجود ندارد.
این جراحی در شرایط فعلی و با پیشرفت تکنیک‌های جراحی یک عمل سرپایی بوده و احتیاج به هیچ آمادگی خاصی نیست، اگرچه انجام یک سری آزمایشات روتین و مشاوره قلب و عروق قبل از آن الزامی است. اغلب از بیماران خواسته می‌شود که ۱ ساعت قبل از جراحی در بیمارستان حاضر شوند. قبل از جراحی از قطره‌های چشمی برای کاهش درد، کاهش التهاب، کاهش احتمال خطر عفونت و برای بازکردن کامل مردمک استفاده می‌شود. برای انجام این جراحی از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. در حین این عمل فرد کاملاً بیدار و هوشیار است اما ممکن است بنا به درخواست بیمار یا صلاح‌دید پزشک از داروهای آرام‌بخش ضعیف استفاده شود. معمولاً از فرد خواسته می‌شود که در حین عمل به نور میکروسکوپ جراحی نگاه کند. این جراحی معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و پس از آن بیمار برای ۱ ساعت تحت مراقبت بوده و سپس می‌تواند به منزل رود.

عوارض و مراقبت‌های جراحی آب مروارید

معمولاً از بیمار خواسته می‌شود که همان روز یا روز بعد برای بررسی مجدد چشم به پزشک مراجعه کند. بسته به نوع جراحی به کار رفته و تصمیم پزشک ممکن است از فرد خواسته شود که از پوشش محافظ به‌خصوص در هنگام خواب استفاده کند. در چند هفته اول پس از جراحی شخص نباید چشمان خود را مالش داده و همچنین از وارد کردن فشار برروی آن‌ها باید خودداری کند. برای بیمار، قطره‌های چشمی ضد التهاب و آنتی بیوتیک تجویز می‌شود و سپس درمدت ۱ ماه بعد از عمل این داروها به‌تدریج قطعمی‌شوند.

معمولاً روز عمل یا روز بعد از عمل او می‌تواند فعالیت‌های معمول خود مانند خواندن کتاب و تماشای تلویزیون را انجام داده اما برای ارزیابی دید و تعیین نمره عینک جدید باید بین ۳ تا ۴ هفته صبر کند. اکثر بیماران بعد از عمل، جهت مطالعه نیاز به عینک داشته اما در ۹۰% موارد برای دید دور دیگر نیازی به عینک ندارند.

اکثر بیماران بعد از عمل، جهت مطالعه نیاز به عینک داشته اما در ۹۰% موارد برای دید دور دیگر نیازی به عینک ندارند.

با وجود این‌که جراحی آب‌مروارید یکی از کم‌عارضه‌ترین عمل‌های جراحی است، به ندرت ممکن است مشکلاتی نیز پدید آید. این عوارض می‌تواند از ازدست‌دادن بینایی تا یک التهاب خفیف متغیر باشد. به‌طورکلی از دست دادن بینایی بسیار نادر بوده اما ممکن است به دلیل التهاب یا خون‌ریزی چشمی در حین عمل یا جداشدگی شبکیه که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از جراحی رخ دهد، اتفاق بیافتد. اغلب عوارض جزیی بوده مانند تورم قرنیه یا شبکیه، افزایش فشار داخل چشم و پلک ملتهب که با تجویز دارو بهبود می‌یابد. ۹۸% موارد جراحی‌های آب‌مروارید بدون به‌وجود آمدن عارضهٔ خاصی با موفقیت انجام می‌شود و در ۹۵% موارد دید فرد بهتر می‌شود. در اشخاصی که دید آنها بعد از جراحی بهتر نمی‌شود معمولاً یک بیماری زمینه‌ای چشمی مانند دژنرسانس وابسته به سن ماکولا، رتینوپاتی دیابتی یا بیماری‌های دیگری وجود دارد.

 اگر عدسی هر دو چشم کدر شده باشد آیا عمل آنها در یک جلسه صورت می‌گیرد؟

معمولاً در این حالت، جراح در دو جلسه مختلف این عمل را برای چشم‌ها انجام می-دهد. در واقع جراح صبر می‌کند تا فرآیند ترمیم چشم عمل شده انجام شود و سپس جراحی چشم دوم را انجام خواهد داد. بین عمل دو چشم می‌تواند بین ۱ تا ۳ هفته فاصله گذاشته شود.

 انجام چه آزمایشاتی قبل از عمل جراحی آب مروارید لازم است؟

چشم پزشک معمولاً قبل از جراحی با استفاده از سونوگرافی (امواج مافوق صوت) و یا دستگاه IOLMaster اندازه و شکل چشم شما را دقیقاً ارزیابی می‌کند تا بتواند قدرت عدسی داخل چشمی مورد نیاز را مشخص کند.

 انواع لنزهایی که بعد از عمل آب مروارید

• لنز تک‌کانونی (مونوفوکال)
• لنزچندکانونی (مولتی‌فوکال)

 لنزهای چندکانونی، باعث تمرکز هم زمان نور از فاصلهٔ دور و نزدیک می‌شوند، بنابراین وابستگی افراد به عینک و یا لنزهای تماسی را کاهش می‌دهند. در حال حاضر دو نوع رفراکتیو و دفراکتیو این نوع لنزها وجود دارد که هریک دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. در صورت استفاده از لنزهای Refractive دید دور و دید متوسط عالی بوده و دید نزدیک نیز قابل‌قبول است اما ممکن است که فرد برای دیدن جزییات مشکل داشته باشد.

در صورت استفاده از لنزهای Diffractive دید نزدیک (دید مطالعه) خوب بوده و دید دور نیز خوب است اما ممکن است که دید متوسط دچار اشکال باشد. مثلاً ممکن است لازم باشد که فرد فاصله خود با کامپیوتر را کم کرده و یا اندازه فونت‌ها را افزایش دهد. همین طور ممکن است بعضی از افراد در شب هاله‌های نورانی در اطراف منبع نور ببیند.

لنزهای تطابقی Accommodative: عدسی چشم انسان به‌طور طبیعی برای دید نزدیک واضح و شفاف، تطابق می‌یابد، فرآیندی که با افزایش سن و کاهش قدرت انعطاف-پذیری عدسی به‌تدریج کاهش می‌یابد. لنزهای تطابقی نیز از موادی ساخته شده‌اند که سعی می‌شود مانند عدسی طبیعی انسان قدرت تطابق داشته باشد، اگرچه تطابق ایجاد شده توسط این لنزها کمتر از میزان مورد نیاز انسان است.

در صورت وجود عیوب انکساری، آیا استفاده از لنزهای داخل چشمی باعث اصلاح عیوب انکساری خواهد شد؟

در بیمارانی که نزدیک بینی یا دوربینی قابل توجهی دارند، با افزایش دقت دستگاه‌های اندازه گیری و محاسبه نمره لنز داخل چشم، بیش از ۹۰% بیماران، بعد از عمل در محدوده‌ای قرار می‌گیرند که جهت دید دور احتیاجی به عینک ندارند. در بیمارانی که دارای آستیگماتیسم قابل توجهی هستند، بایستی از برش‌های خاصی ضمن عمل یا عدسی‌های داخل چشمی توریک (جهت اصلاح آستیگماتیسم) استفاده نمود ولی درهرصورت احتمال باقی ماندن بخشی از آستیگماتیسم در این بیماران وجود دارد.

 آیا ظاهر چشمان فرد بعد از عمل آب‌مرواید تغییر خواهد کرد؟

خیر. بعد از عمل آب‌مروارید ظاهر چشمان فرد تغییر نخواهد کرد؛ یعنی سایر افراد، با نگاه کردن به چشم بیمار متوجه انجام عمل آب‌مروارید در آن نخواهند شد. تنها تفاوت در این است که ممکن است عدسی داخل چشمی به دلیل شفافیت زیادی که دارد باعث انعکاس نور شده درخشان‌تر از عدسی خود بیمار باشد.

 Second Cataract یا After Cataract یا آب مروارید ثانویه چیست؟

این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت خلفی کپسول عدسی که برای حفاظت از لنز داخل چشمی کارگذاشته شده در چشم در محل خود باقی مانده است تیره شده و باعث ایجاد کدورت بینایی می‌شود. این حالت که «کدر شدن کپسول خلفی» نیز نامیده می -شود ممکن است که ماه‌ها یا سال‌ها بعد از جراحی آب‌مروارید اتفاق بیافتد و امروزه با بهبود تکنیک‌های عمل جراحی و تغییراتی که در طراحی لنزهای داخل چشمی صورت گرفته است، بروز این مشکل به اندازه قابل توجهی نسبت به گذشته کاهش یافته است. در حالی که در زمان استفاده از لنزها و تکنیک‌های قدیمی تا ۵۰% بیماران نیاز به کپسولوتومی داشته‌اند، امروزه کمتر از ۱۰% بیماران بعد از عمل کاتاراکت نیاز به این جراحی دارند. علت این کدورت، رشد سلول‌های کپسول خلفی می‌باشد. درمان «کدورت کپسول خلفی» ساده و سریع است. برای درمان این حالت از YAG Laser Capsulotomy استفاده می‌شود که در این تکنیک از لیزر برای بازکردن منفذی در کپسول استفاده می‌شود تا به نور وارد شده به چشم اجازه عبور بدهد. Capsulotomy به معنای برش و ورود به کپسول و YAG مخفف Yttrium Aluminium Garnet نوع دستگاه لیزر است.

انجام این تکنیک که یک عمل سرپایی است معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد. بعد از آن معمولاً شما در حدود ۱ ساعت در مطب پزشک می‌مانید تا ایشان مطمئن شوند که فشار چشم شما افزایش نیافته است.