آب مروارید و ۱۸ نکته‌ای که باید در مورد آن بدانید

یکی از شایع‌ترین عمل‌های جراحی چشم عمل جراحی «کاتاراکت» یا عمل جراحی آب‌ مروارید چشم است. در این عمل عدسی کدر شده چشم برداشته می‌شود و عدسی مصنوعی شفاف جایگزین می‌شود. در حال حاضر رایج‌ترین روش برای عمل جراحی آب‌ مروارید جراحی «خارج کپسولی» است. این عمل جراحی معمولاً عارضه‌ای ندارد اما بد نیست ۱۸ نکته مهم در مورد عمل آب‌ مروارید چشم یا کاتاراکت را بدانید.

۱.عمل جراحی آب‌ مروارید چگونه انجام می‌شود

برای انجام عمل جراحی آب مروارید معمولا از روش «فیکو امولسیفیکاسیون» استفاده می‌شود. در این روش از امواج اولتراسوند برای خرد کردن عدسی استفاده می‌شود. وسیله‌ای که برای خرد کردن عدسی در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد ضخامت کمی دارد و از طریق یک برش حدوداً ۳ میلی‌متر وارد چشم می‌شود. از آن‌جایی که این برش بسیار کوچک است معمولاً نیازی به بخیه ندارد و خود به خودترمیم می‌شود. پس از خارج کردن عدسی کدر شده، یک عدسی مصنوعی شفاف تا شده، از طریق همان برش کوچک وارد چشم می‌شود. در داخل چشم عدسی باز می‌شود و عدسی در محل مناسب در داخل چشم ثابت می‌شود. این عمل به طور معمول حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

۲.عمل جراحی آب مروارید با جراحی خارج کپسولی

در برخی موارد آب‌ مروارید یا کاتاراکت آن‌قدر رسیده است که نمی‌توان عدسی سفت شده را با امواج اولتراسوند خرد کرد. در این‌گونه موارد از تکنیک جراحی کاتاراکت به روش «خارج کپسولی» استفاده می‌شود. در این روش عدسی کدر شده به صورت درسته از کپسول خود خارج شده، از چشم بیرون آورده می‌شود. برای این روش لازم است از برش‌های بزرگتر (بین ۶ تا ۱۰ میلی‌متر) استفاده کرد و لازم است محل برش نیز با بخیه‌های ظریف‌ترمیم گردد. از این رو دوره نقاهت بیماران کمی طولانی‌تر از روش فیکوامولسیفیکاسیون است.

۳.عمل جراحی آب مروارید به روش فیکو یا عدسی داخل چشمی

در عمل جراحی آب مروارید به روش «فیکو» عدسی داخل چشمی به صورت تاشو بوده و از طریق منفذ کوچک ایجاد شده به داخل چشم فرستاده می‌شود. این عدسی در مجاورت کپسول خلفی باز شده و اندازه اپتیک آن به ۶ میلی‌متر می‌رسد و به وسیله بازوهای کناری که به آنها haptic گفته می‌شود در داخل کپسول، محکم قرار می‌گیرد. معمولاً برای ثابت نگاه داشتن عدسی‌ها در داخل چشم احتیاجی به بخیه وجود ندارد و پس از آن بیمار برای ۱ ساعت تحت مراقبت بوده و سپس می‌تواند به منزل رود.

این جراحی در شرایط فعلی و با پیشرفت تکنیک‌های جراحی یک عمل سرپایی است و احتیاج به هیچ آمادگی خاصی نیست، اگرچه انجام یک سری آزمایشات روتین و مشاوره قلب و عروق قبل از آن الزامی است.

برای عمل جراحی فیکو، اغلب از بیماران خواسته می‌شود که ۱ ساعت قبل از جراحی در بیمارستان حاضر شوند. قبل از جراحی از قطره‌های چشمی برای بازکردن کامل مردمک استفاده می‌شود.

پرسش‌های مرتبط با آب مروارید

۴.فقط افراد پیر به آب‌ مروارید مبتلا نمی‌شوند

شاید با شنیدن نام کاتاراکت یا آب مروارید گمان کنید که بالا رفتن سن عامل بروز این مشکل چشمی است. اما همیشه هم مسئله بالا رفتن سن صادق نیست. از جمله عواملی که در پیدایش آب مروارید (کاتاراکت) نقش دارد، بیماری های غدد درون ریز همچون پاراتیروئید است که عدم عملکرد مناسب آن در میزان تعادل کلسیم و فسفر در بدن اختلال ایجاد می نماید. قرار گرفتن مستمر در معرض نور شدید خورشید، بیماری دیابت، انواع عفونت، ضربه‌های چشمی و مصرف دخانیات حتی در سنین جوانی از دیگر عوامل ایجاد آب مروارید ( کاتاراکت ) چشم  هستند. این در حالی است که برخی نوزادان به صورت مادرزادی و از بدو تولد به این بیماری مبتلا هستند.

۵.چطور می‌توان ریسک ابتلا به آب‌ مروارید را کاهش داد؟

استفاده از عینک آفتابی با UV استاندارد و نیز رعایت یک رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان و غنی از میوه و سبزیجات، عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکلی و نیز پیشگیری از ابتلا به دیابت با رعایت اصول صحیح تغذیه تا حدود زیادی ریسک ابتلا به آب مروارید را کاهش می‌دهد.

۶.عمل جراحی آب‌ مروارید یک عمل جراحی شایع و بدون خطر است

عمل جراحی آب‌ مروارید یکی از کم‌عارضه‌ترین عمل‌های جراحی است با این‌همه به ندرت ممکن است مشکلاتی نیز رخ دهد. این عوارض می‌تواند از عارضه نادر از دست‌دادن بینایی تا یک التهاب خفیف متغیر باشد. عارضه نادر نابینایی ممکن است به دلیل التهاب یا خون‌ریزی چشمی در حین عمل یا جداشدگی شبکیه که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از جراحی رخ دهد، اتفاق بیافتد. با این‌همه اغلب عوارض جزئی مثل تورم قرنیه یا شبکیه، افزایش فشار داخل چشم و پلک ملتهب اتفاق می‌افتد که با تجویز دارو بهبود می‌یابند. ۹۸% موارد جراحی‌های آب‌ مروارید بدون به‌وجود آمدن عارضه خاصی با موفقیت انجام می‌شود و در ۹۵% موارد دید فرد بهتر می‌شود. اکثر بیماران بعد از عمل، جهت مطالعه نیاز به عینک دارند اما در ۹۰% موارد برای دید دور دیگر نیازی به عینک ندارند.

۷. استفاده از عینک آفتابی استاندارد

در روزهای نخست بعد از عمل کاتاراکت از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید و تا آن‌جا که امکان دارد از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و انجام اعمالی مثل رانندگی به خصوص در روز نخست عمل خودداری کنید.

۸.در روزهای نخست بعد از عمل از پوشش محافظ برای چشم‌ها به خصوص در زمان خواب استفاده کنید و در طول هفته اول از خوابیدن روی چشم‌ها خودداری کنید.

۹. ممکن است در روزهای نخست احساس سوزش و خارش داشته باشید اما چشم‌هایتان را نمالید و نخارانید.

۱۰. داروهای آنتی‌بیوتیک و قطره‌های ضد‌التهاب که از سوی پزشک تجویز می‌شوند را به طور منظم استفاده کنید تا از بروز مواردی مثل عفونت و التهابات چشمی پیشگیری کنید. مصرف این داروها به مرور و در طول یک ماه به تدریج قطع می‌شود.

۱۱. در هفته نخست بعد از عمل از بلند کردن اجسام سنگین و نیز فعالیت‌های شدید بدنی و ورزش خودداری کنید.

۱۲.در هفته نخست بعد از عمل از شنا کردن پرهیز کنید.

۱۳. در هفته‌های نخست بعد از عمل از آرایش کردن و قرار گرفتن در معرض گرد و خاک و آلودگی خودداری کنید. در صورتی که در هوای گرد و غبار مجبور به خروج از منزل شدید حتما از عینک آفتابی استفاده کنید.

۱۴معمولاً روز عمل یا روز بعد از عمل جراحی آب مروارید، بیمار می‌تواند فعالیت‌های معمول خود مانند خواندن کتاب و تماشای تلویزیون را انجام دهد اما برای ارزیابی دید و تعیین نمره عینک جدید باید بین ۳ تا ۴ هفته صبر کند.

۱۵. برخی افراد نگران تغییر ظاهر چشم‌ها بعد از انجام عمل آب مروارید هستند. اما بعد از عمل آب‌ مروارید ظاهر چشمان فرد تغییر نخواهد کرد. به این ترتیب که دیگران با نگاه کردن به چشم بیمار متوجه انجام عمل آب‌ مروارید در آن نخواهند شد. تنها تغییر ظاهری که رخ می‌ده این است که ممکن است عدسی داخل چشمی به دلیل شفافیت زیادی که دارد باعث انعکاس نور شده درخشان‌تر از عدسی خود بیمار باشد.

۱۶. یکی از سوالات رایج بیماران این است که آیا عمل جراحی آب‌ مروارید در صورت کدر شدن عدسی هر دو چشم به طور همزمان انجام می‌شود؟

پاسخ منفی است. معمولاً در این حالت، جراح در دو جلسه مختلف این عمل را برای چشم‌ها انجام می‌دهد. در واقع جراح صبر می‌کند تا فرآیند ترمیم چشم عمل شده انجام شود و سپس جراحی چشم دوم را انجام خواهد داد. بین عمل دو چشم معمولا بین ۱ تا ۳ هفته فاصله می‌افتد.

۱۷. آیا پس از انجام جراحی آب‌ مروارید ، امکان ابتلا مجدد وجود دارد؟

یکی از شایع ترین عوارض جراحی آب مروارید در ۱۰ درصد موارد کدر شدن کپسول خلفی لنز است که باعث تاری دید بیمار می‌شود. به این عارضه آب مروارید ثانویه می‌گویند. این اختلال ممکن است در ماه‌ها و یا سال‌های بعد از جراحی آب مروارید ایجاد شود که برای درمان آن معمولا از لیزر استفاده می‌شود.

۱۸. علت کاهش دید بعد از جراحی (کاتاراکت، آب مروارید) چیست؟

اگر فردی جراحی آب‌ مروارید انجام داده اما دیدش نسبت به گذشته بهتر نشده باید علت را در عوامل زیر جستجو کند:

•  عفونت‌های چشمی
• درست نبودن شماره لنز به‌کار‌‌برده شده در جراحی
• رسوبات ایجاد‌شده در پشت لنز
• التهاب و مشکلات احتمالی شبکیه و عصب چشم که پس از عمل آب‌ مروارید ایجاد و یا از قبل وجود داشته است.

دکتر بابک باب‌شریف، جراح و فوق‌ تخصص چشم و عضو انجمن جراحان کاتاراکت و رفرکتیو سرجری اروپا  ESCRS، آماده است تا با ارائه خدمات نوین در عرصه چشم‌پزشکی شما را در تشخیص به موقع و درمان انواع آب‌ مروارید یاری دهد.